Emo Ayvaz’dan “yüksek riskli endüstriyel tesislerde yangın güvenliği” adına örnek çalışmaYeni binaların bir kısmında genel yangın ihbar ve alarm sistemi ile otomatik sprinkler sistemi kurulurken, iki yeni depoda da köpüklü otomatik yangın söndürme sistemi devreye alındı. Bu depoların içinde bin metrekare büyüklüğünde olan solvent deposuna “Yüksek Genleşmeli Köpüklü Söndürme Sistemi” kuruldu.
Bu depoda kurulan bu otomatik söndürme sistemi ile ilgili genel bilgiler şöyle.

Solvent Deposu
50 metre uzunluğunda, 18 metre genişliğinde ve 12 metre yüksekliğinde olan bina, toz boya üretiminde kullanılan başlıca malzemelerden olan solventin depolama alanı olarak kullanılıyor. Yüksek oranda yanıcı ve parlayıcı bir kimyasal olan solventin güvenli bir şekilde saklanabilmesi ve olası bir yangın durumunda söndürme sisteminin hızlı bir şekilde aktivasyonu için, yüksek hassasiyetli ve korumalı bir yangın algılama sistemi tasarımı ve uygulaması gerekmekte.

Uygulama
Bölgedeki yangın algılama sisteminin, söndürme sistemini tetikleyebilecek ve ilgili söndürme onaylarına sahip olacak bir sistem olma gerekliliğinden dolayı, sistem merkezi olarak söndürme kontrol paneli tercih edildi. Ortam, yüksek hassasiyet ve sıfır hata gerektirdiği için algılama elemanlarının birden fazla türde olması gerektiği sonucuna varıldı. Ortamda hem alev hem de duman algılaması yapılması öngörüldü.

Alev algılaması yapılmadan önce deponun nasıl bir yapı olduğunun ayrıntılı olarak incelenmesi gerekiyordu. Aşağıdaki resimde de görüldüğü gibi deponun içi, boyca uzanan 5 adet raf grubundan oluşuyordu.
12 adet alev dedektörü, raf aralarını kör nokta olmadan izleyebilmek amaçlanarak konumlandırıldı. Alev dedektörleri; raf aralarını kör nokta olmadan izleyebilecek şekilde yüksek görüş açılı ve 3 kızılötesi sensörlü olarak seçildi. Bu dedektörler, üç ayrı sensöre sahip olmaları nedeniyle hatalı alarm eleme özellikleri çok yüksek detektörlerdir. Yangına neden olan yakıt türüne bağlı olmakla birlikte algılama mesafesi yaklaşık 60 mt civarında ve alevi algılama süreleri 3-5 saniye mertebesindedir. Dedektörler özellikle kış aylarında bölgede oluşabilecek soğuk hava ortamından dolayı, muhafazalarının içinde, optik camın buğulanmasını engelleme amaçlı bir ısıtıcı ünitesine de sahiptir. Bu projede kullanılan alev dedektörünün marka/model ve görünümüyle ilgili bilgiler şöyledir:

Duman Algılama Dedektörleri
Duman algılaması, alev algılamanın yanında destek ve onaylama görevi üstlenmesi amacıyla planlandı. Alanın büyüklüğünden ve yüksek güvenlik gerekliliğinden dolayı, noktasal duman dedektörleri yerine çok daha hassas ve güvenilir olan hava örneklemeli duman algılama sistemi uygulaması gerçekleştirildi. Aşağıdaki resimde görüldüğü gibi, deponun sağ üst ve sol alt köşelerinde 2 adet hava örneklemeli sistem paneli yerleştirildi ve panellerden çıkan 3’er adet boru hatDet-Tronics X3301 IR3 Alev Dedektörüları, depo boyunca enine konumlandırıldı. Bu dedektörlerin ortamdan hava emişi yaptıkları en uzak delikten dumanın dedektör hücresine ulaşıp bir alarm üretme süresi standartlara uygun olarak 120 saniyenin altında kalacak şekilde tasarım ve hesap yapıldı.
Hava örneklemeli duman dedektörü 4 kanallı, maksimum 200 metre boru hattı ile yüksek hassasiyette algılama yapabilecek şekilde seçildi. Kirlilik önleyici filtresi ve yanlış alarm ayıklama becerisi, ürünün seçilmesinde büyük rol oynadı.

Yangın Söndürme Kontrol Paneli
Yukarıdaki bölümde de belirtildiği gibi sistem merkezinin, söndürme tetiklemesi yapabilen özellikte ve söndürme onay sertifikasına sahip olması gerekmekteydi. Söndürme kontrol paneli seçimi yapılırken, bu özelliklere dikkat edildiği kadar, panelin kullanıcı dostu bir yapıda ve kolay konfigüre edilebilmesi özelliği de düşünüldü. Tek söndürme bölgeli, çapraz zonlu çalışma mantığına uygun, manuel boşaltma, bekletme, alarm devreleri, algılama devreleri, alarm ve hata çıkış röleleri gibi standart birçok özelliği üzerinde barındırması gerekiyor.

Yangın Söndürme Sistemi Senaryosu
Sistemin yangın senaryosu tasarlanırken, öncelikli olarak düşünülen özellik, söndürme tetiklemesi yapılmadan önce yangının, hem duman hem alev dedektörleri ile algılanması gerekliliğiydi. Böylece yanlış alarmdan dolayı oluşan bir söndürme aktivasyonu engellenecekti. Bu amaçla çapraz zonlu çalışma mantığına göre alev dedektörleri bir algılama devresine (zone1), hava örneklemeli tip duman dedektörleri ise diğer algılama devresine (zone2) bağlandı. Bu şekilde hatalı boşaltmalar ihtimal dışı bırakılmış olur. Yangının oluşma/gelişme özelliğine göre önce algılayan dedektör söndürme kontrol paneline alarm düşürür. Kontrol paneli, birinci aşama flaşörlü siren devresini enerjilendirerek ön uyarıyı vermiş ve alanda bulunabilecek insanların tahliyesini sağlamış olur. Ayrıca ön uyarı geldikten sonra yangının gerçekliği için alanı teftiş etmek ve gerçek bir yangın durumu varsa söndürme sistemini –ikinci algılama devresinden alarm gelmesi beklenmeden- manuel butonlar aracılığıyla hemen aktive etmek de mümkün olur. Kaçış kapılarının yanında bulunan ve iki ayrı butondan oluşan manuel aktivasyon buton noktaları, manuel söndürme komutunu birçok noktadan vermeyi mümkün kılıyor.
Kontrol panelinin her iki devresine (Otomatik detektörlerden veya manuel butonlardan) alarm düşmesi sonrasında, önceden belirlenmiş olan bir geri sayım süresi -tahliye amaçlı- boyunca ikinci aşama uyarı cihazları (bu projede alarm zilleri) devreye giriyor. Bu süre sonunda yüksek genleşmeli köpük sisteminin tahrik edilmesiyle köpük depoya borular aracılığıyla yürüyor. Yangın söndürmenin başarısı hızlı algılama ve aktivasyon ile doğru orantılı olduğundan yukarıda açıklanan süreç hızlı bir şekilde gelişiyor ve sonlanıyor.
Manuel boşaltma butonlarının yanında birer tane manuel bekletme/durdurma butonu da bulunuyor. Olası tahliye sorunları veya hatalı alarmlar veya teftiş ederek emin olduktan sonra boşaltmaya izin verme durumları için manuel durdurma butonları kullanılıyor.
Lokal söndürme kontrol paneli ile kumanda edilen sistemin genel alarm, genel hata ve boşalma bilgileri aynı zamanda merkezi yangın alarm sistemine adresli monitör modülleri aracılığıyla bilgi vererek sürekli insan bulunan güvenlik merkezine tüm sinyallerin anında ulaşması da sağlanmıştır.