Yangın kaynaklı ölümlerin %90’ından fazlası zehirli gaz ve duman sonucunda oluşmaktadır. Bu sebepten yangın damperleri, yangın duman damperleri ve duman damperleri arasındaki farklılıklar ve bu farklardan doğabilecek sonuçlar çok dikkatlice irdelenmelidir.
Yangın damperiYangın damperinin işlevi nedir?
Yangın kompartımanının bütünlüğünü korumak yangın damperinin asıl amacıdır. Yangın kompartımanından çıkan tüm dikey ve yatay havalandırma açıklıkları yangın damperi ile kapatılmalıdır. Yangının bu açıklıklardan ilerlemesini engellemek yangın damperinin görevidir. Damperinin klapesi duvara denk gelmelidir. Damperin tam duvar geçişine monte edilmesi ve etrafının yangına dayanıklı malzeme ile izole edilmesi gerekmektedir. Belirli bir uzunluğun altında düşmeden üretilen flanşlı yangın damperleri montaj kolaylığı sağladığı gibi montaj hatalarının da önüne geçmektedir. Damperler duvar geçişine monte edilmelidir ve erişim kolaylığı açısından motor duvarın dış tarafında kalmalıdır. Bu damperler duvar kalınlığından daha uzun olduğu için tam olarak geçişe monte edilebilmektedir. Unutulmamalıdır ki damperin montajı en az sertifikasyonu kadar önem arz etmektedir.
Yangın damperiYangın damperleri motorlu veya motorsuz olarak kullanılabilmektedir ancak iki durumda da mutlaka damperde termik eleman bulunmalıdır. Damperin yangın anında kapanması hayati önem taşır. Yangın damperlerinin önemli olan başka bir özelliği klape çevresinin yangın anında şişip sızdırmazlığı sağlayan izolasyon malzemesi bulunmasıdır. Bu malzeme damperin tekrar açılmasını ve duman sızdırmasını engeller. Yangın damperleri normalde açık pozisyonda kullanılır. Damperlerin bakımları mutlaka yapılmalıdır. Eğer damperde bir sıkıntı var ise yangın anından önce fark edilmesi önem taşır. Motorlu damperlerin kendi içlerinde otomasyona açık kapalı bilgisi veren izleme anahtarları bulunmaktadır. Motorlu damperler otomasyon üzerinden konum bilgisi alınarak kolayca test edilebilir. Ancak motorsuz damperlerin izleme anahtarlı (limit switchli) seçilmesi damperin otomasyondan izlenebilirliğini sağlayacaktır. Avrupa normlarına göre yangın damperleri EN-1366-2 test standardına uygun üretilmiş olup , zon bütünlemesini 2 saat koruyabilmelidir. (EI 120(ve, ho, i o) S @500 Pa)
Duman tahliye damperinin işlevi nedir?
Duman tahliye damperi sadece yangın olan yerden dumanın atılması ve zonlara yayılmasını önlemek için kullanılır. Yangının yerine göre bazı damperler açık bazı damperler kapalı pozisyona gelip duman atım kanalının bir baca gibi çalışmasını sağlar. Açık ve kapalı damperler, yangının çıktığı bölgeye göre yangın senaryosunca belirlenir ve bu nedenle belirlenenin aksine bir durumun oluşmasını engellemek amacıyla yay geri dönüşlü motor kullanılmaz, fusible link bulundurmaz. Duman damperi yangın damperi gibi yangının ilk anında görevini yapıp bitirmez yangının sonuna kadar işlevsel kalması gerekir. Yangının yayılma şekline göre bir bölgenin kapanıp başka bir bölgenin açılması gerekebilir. Bu yüzden motorların izolasyon içinde kalması ve yangının sonuna kadar hizmet verebilmesi gerekmektedir. Duman damperlerinde yangın damperlerinde bulunan genleşen sızdırmaz izolasyon malzemesi bulunmamalıdır.
Bu noktada olması gereken yangın damperlerinin duman tahliye standartlarına bağlı kalmadan, modfiye edilip duman damperi olarak kullanılmamasını sağlamaktır. EN-1366-2 standardındaki damperler duman tahliye şaftında kullanılamaz. Bu damper yangının geçişini önlemek için kullanıldığından, hem motor yapısı hem de damperin konstrüksiyonu uygun değildir. Yangın damperinin klapesinin kenarlarında bulunan sıcalıklıkla genleşen izolasyon malzemesi olması açık kalması gereken damperin kapanmasına ve dumanın tahliye edilememesine sebebiyet verebilir. Duman kontrol damperleri EN-1366-10 test standardına ve EN12101-8 ürün standardına uygun olacak şekilde, 600 C’de minimum 25 dakika açılıp kapatılabilmelidir. 
Emo-Schako Klima Havalandırma Tic. ve San. Ltd. Şti.
Onur Kuduoğlu